Καρμανιόλοι και Καλικάντζαροι

Μετά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους και τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή διαμορφώθηκαν και στη Σάμο συνθήκες που ευνόησαν τη ναυτιλία και το εμπόριο. Οι Σαμιώτες εμποροναυτικοί δραστηριοποιήθηκαν στην εμπορία λαδιού και κρασιού, που αποτελούσαν τα βασικά προϊόντα της Σάμου, αρχικά στα λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη) και στη συνέχεια της Ρωσίας, της Αιγύπτου και γύρω τα τέλη του 18ου αιώνα της Ευρώπης και κυρίως της Γαλλίας. Από την εμποροναυτική δραστηριότητα αναδύθηκε ολιγάριθμη αλλά δυναμική ομάδα, η οποία εξαιτίας της επαφής της με τα μεσογειακά-ευρωπαϊκά λιμάνια προσέλαβε και γονιμοποίησε το νόημα των ευρωπαϊκών αναστατώσεων, την αξία της αγοράς, του ταξιδιού και προπάντων των ιδεών του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης.

Περίπου στα τέλη του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου, αναπτύχθηκαν στο νησί παράλιες ζώνες και οικισμοί με προσανατολισμό το εμπόριο και τις ευκαιρίες που προσέφερε η θάλασσα. Σε έναν από αυτούς, το λιμάνι του Βαθιού, εγκαταστάθηκαν έποικοι από τα Επτάνησα.

Τα συμφέροντα των καραβοκύρηδων και εμποροναυτικών συναντήθηκαν με τα συμφέροντα των εμπόρων ξηράς και μερίδας των καταπιεσμένων από τους προεστούς αγροτών. Έτσι στις αρχές του 19ου αιώνα συνέπηξαν τη φατρία των Καρμανιόλων η οποία εμφορούμενη από προοδευτικές ιδέες συγκρούστηκε με το σύστημα των παλαιών προεστών, εκφραστών της οθωμανικής νομιμότητας, που ονομάστηκαν Καλικάντζαροι εξαιτίας των μυστικών και αδιαφανών συσκέψεων και της συνεργασίας τους με τις οθωμανικέςαρχές του νησιού. Οι Καρμανιόλοι έλαβαν αυτό το όνομα πιθανόν από τη μίμηση του χορού της «καρμανιόλας» που πιστεύεται ότι έφεραν στο νησί οι Επτανήσιοι έποικοι.

Η επιχειρηματική δυναμική των Καρμανιόλων εξέθρεψε την επιθυμία για πολιτική ισχύ και κοινωνική καταξίωση. Εμπνέονταν από την προβληματική του καιρού τους, τις πιο προωθημένες δημοκρατικές ιδέες και οραματίζονταν μια κοινωνία ελεύθερων και ευδαιμόνων πολιτών με τη διάδοση της παιδείας σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Η έντονη διαμάχη Καρμανιόλων-Καλικαντζάρων, πολιτική και κοινωνική, κυοφορούνταν αρκετά χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα τη νίκη των Καρμανιόλων, οι οποίοι κατόρθωσαν τελικά να ελέγξουν την προυχοντική εξουσία στο νησί στο διάστημα 1807-1812, αναδεικνύοντας αρχηγό τους το Γεώργιο Λογοθέτη, το γνωστό μετέπειτα ηγέτη της επανάστασης Λογοθέτη Λυκούργο.

Στο ανωτέρω διάστημα, ενώ διατήρησαν το καθιερωμένο σύστημα αυτοδιοίκησης, έδωσαν ουσιαστικό περιεχόμενο στη λειτουργία αυτοδιοικητικών θεσμών και ανήγαγαν σε κορυφαίο όργανο τη «σύνοδο» των αντιπροσώπων, η οποία απετέλεσε την έκφραση πρωτόγνωρης πολιτικής ευθύνης. Στις ετήσιες συνόδους καθιερώθηκε ο τακτικός έλεγχος διαχείρισης των ετησίων εσόδων-εξόδων, καλλιεργήθηκαν η ιδέα της λαϊκής κυριαρχίας, η κοινωνική αλληλεγγύη, ο έλεγχος των αρχόντων, η ελευθερία γνώμης, η δικαιοσύνη και η πραότητα στην άσκηση της εξουσίας.

Οι Καρμανιόλοι έχασαν την εξουσία το 1812, ο ηγέτης τους καταδιώχτηκε, αλλά εμφανίστηκαν και πάλι στο προσκήνιο, πρωταγωνιστές στην Επανάσταση του 1821.

Πηγή: egeonet.gr